Cultuurhistorie

De Venbergse watermolen ligt ten zuiden van Valkenswaard op de Dommel.Volgens monumentenzorg dateert deze molen tussen 850 en 900 jaar na Chr. In 1227 was er al sprake van een olie-, graan- en schorsmolen, voordat de molen op waterkracht uiteindelijk als een korenmolen fungeerde. Ook de brouwers Jan en Adriaan Snieders, van waaruit de Dommelsche Bierbrouwerij is voortgekomen, zijn in de 18e eeuw eigenaar van de hoeve en molen geweest. In 1895 werd een nieuw molenhuis gebouwd. Als dwangmolen van de Abdij van Postel kwam hij in 1918 in handen van de familie Rietra, een molenaarsgeslacht uit Noord-Italië. Begin jaren 70 dreigde de molen te verzakken en is deze is gerestaureerd om de situatie zoals die bestond aan het eind van de 19e eeuw zo goed mogelijk te benaderen. Tegenwoordig is alleen de graanmolen nog overgebleven. De Venbergse Molen ligt bij het prachtig natuurgebied De Malpie en is vaak een startpunt voor kanovaren op de Dommel.

Al generaties wordt in grensregio De Kempen in Brabant het spannende verhaal verteld van Zwarte Kaat, de ‘Heks van Hellenende’. Vroeger maakte zij De Kempen onveilig, nu zit ze verstopt in de prachtige natuur. Deze knooppuntfietsroute van 36 kilometer leidt je langs haar geschiedenis.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er in en rondom Dinteloord veel activiteiten, zowel van de bezetter als van de geallieerden. Totaal stortten er in de oorlogsjaren 10 vliegtuigen neer in en rondom het dorp, dat aan 30 vliegeniers het leven kostte. Enkele van deze vliegeniers zijn nooit geborgen, zoals de 7 uit de B24 literator welke in de buurt van Beneden Sas is neergestort. Bij Natuurpoort Benendensas staat een herdenkingsbord ter nagedachtenis aan de omgekomen vliegeniers.

Kasteel Heeswijk weerspiegelt bijna duizend jaar macht, trots en cultuur van de Brabantse elite. Het topmonument oogt majestueus in de prachtige omgeving van het stroomgebied van de Aa en de Leijgraaf. Het kasteel, de tuin en het landgoed kunnen op eigen gelegenheid worden bezocht. Voor aanvullende achtergrondverhalen zijn er de rondleidingen door een ervaren gids of de audiotour ‘Kasteel Heeswijk spreekt’.

Als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, is Fort Altena onlosmakelijk verbonden met het Nederlandse culturele erfgoed. Dat zie en dat proef je! In Kazerne C vindt je de Brasserie met bijzondere gevarieerde keuzes op de kaart. Van een seizoenssoep, ambachtelijk brood met gezond en heerlijk beleg tot luxe sandwiches en rauwkostsalades. Openingstijden: dinsdag t/m zondag 10.30 – 17.00 uur (keuken open tot 16.00 uur).

Deze eeuwenoude en meest westelijke watermolen van Nederland is nog regelmatig in bedrijf. Het panoramaterras biedt een prachtig uitzicht over de rivier de Beerze. Geniet er van de zelfgebakken molencake of de exclusieve walnotentaart. Ook voor een heerlijke lunch of trappist op het terras ben je hier bij het juiste adres. Openingstijden: woensdag t/m vrijdag van 10.00u tot 17.00u en zaterdag en zondag van 10.00u tot 21.00u.

Het geheel vernieuwde museum vertelt over de geschiedenis en bewoners van De Biesbosch, en is er een wisselende expositie voor hedendaagse kunst. Vanaf het eiland vertrekken fluisterboten door de prachtige omgeving van De Biesbosch. Even uitblazen kan in het Museumrestaurant, met uitzicht over de gehele omgeving. Openingstijden: maandag van 13.00 tot 17.00 uur, dinsdag t/m vrijdag van 10.00 – 17.00 uur en zaterdag en zondag van 11.00 – 17.00 uur

Op het terrein van Landgoed Heeswijk ligt de Looz Corswarem Hoeve, genoemd naar de moeder van de laatste baron van Kasteel Heeswijk. Deze voormalige boerderij is momenteel een groepsaccommodatie en sinds vijf jaar een leer-werk (zorg)boerderij. Voor fietsers en wandelaars is er een heerlijk terras in het groen. Clienten van de leer-werk boerderij serveren er koffie of thee en regelamtig verse appeltaart of cake. Er is een (rolstoel toegankelijk) toilet. Het buitenterras is geopend van maandag tot en met vrijdag van 9.30 tot 15.00 uur. Op 21 juni 2018 is er een nieuw rolstoelpad geopend, dat ook aansluit op de Looz Corswarem Hoeve.

Het woord Zaligheden is een verbastering van ’selligheden’, een achttal typisch Kempense dorpen waarvan die naam eindigt op ’sel’: Eersel, Steensel, Duizel, Knegsel, Netersel, Hulsel, Reusel, en Wintelre (Wintersel). De benaming ’Zaligheden’ werd vroeger (rond 1830) door Hollandse soldaten cynisch gebruikt vanwege de grote armoede die er in de Kempen heerste. Vandaag de dag staan de Acht Zaligheden bekend om het gezellige, gastvrije en bourgondische leven.

Natuurpoort Lievensberg ligt aan de rand van het eeuwenoude Landgoed Lievensberg. Kinderen komen hier graag om te spelen, maar er is ook genoeg ruimte voor een zomerse picknick en om te sporten. Het is bijzonder afwisselend, met bossen, open plekken, heidevelden, een moerasgebied en een zandverstuiving. Kies een van de vele paden en ontdek het zelf!

Een kasteel, statige lanen, flink wat stromend water, dat is Landgoed Nemerlaer. Het landgoed, in bezit en beheer van Brabants Landschap, verleent haar naam aan de Nemer, de beek die door het gebied stroomt. Op het landgoed is van alles te zien. Zoals architectuur; het kasteel is verbouwd in de stijl van de neogotiek. Of natuur; rond het kasteel broeden kleine bonte spechten en wielewalen. Oisterwijk in Beeld maakte enkele filmpjes over het landgoed en het kasteel en een ware film ‘De verborgen verhalen van Nemerlaer’.

Het kasteel in neostijl dateert van ± 1880. Het was een cadeautje van de eerste commissaris van de koning(in) in Noord-Brabant aan zijn zoon Donatus, die kinderloos stierf. Om zijn familie te pesten bepaalde hij bij testament dat het kasteel tot 1963 onbewoond moest blijven. Een jaar later verwierf Brabants Landschap het landgoed en kasteel. Het laatste werd in beheer gegeven bij Stichting Kasteel Nemerlaer. Oisterwijk in Beeld heeft een prachtig filmpje over het kasteel gemaakt. Het kasteel heeft ook een eigen kookboek met verhalen en recepten uit de keuken van Kasteel Nemerlaer.

De Peellandbreuk loopt vanuit Deurne in noordwestelijke richting tussen Bakel en Milheeze door naar Gemert en verder richting Uden. De aardlagen aan weerszijden van de breuk verschuiven in verticale richting langs elkaar. De horst stijgt en de slenk daalt. De breuken bewegen vandaag de dag nog steeds. Soms met een schok, zoals de aardbeving bij Roermond in 1992, maar overwegend heel langzaam. Gemiddeld zakt de slenk 0,5 millimeter per 10 jaar. Lichte aardbevingen in de ondergrond zullen in de toekomst nog steeds voorkomen.

Het schilderachtige dorpje Griendtsveen is ontstaan in de veenkoloniale tijd en ademt nog de sfeer van vroeger. Kanaaltjes en ophaalbruggen, een oudedorpspomp, de apostelwoningen en het Toon Kortooms Park houden de herinnering aan de rijke historie van turfwinning levend.

In de Deurnesche Peel en Mariapeel is tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw turf gewonnen; ‘het zwarte goud van de Peel’. De sporen hiervan zijn nog duidelijk zichtbaar in de regio. Voor het vervoer van de turf werden kanalen gegraven, treinrails aangelegd en karakteristieke turfkarretjes gebruikt.

Landgoed Wolfslaar kent een rijke geschiedenis. Al in de 17de eeuw was hier een boerenhoeve. In 1862 gaf de toenmalige eigenaresse Barones Charlotte Storm-Cuypers de opdracht tot de bouw van het landhuis en koetshuis zoals we die nu nog steeds kennen.

De Meierijsche Museumboerderij verbeeldt het boerenleven tussen 1910 en 1930 op het arme Brabantse platteland. Het lijkt, alsof je weer in die tijd bent als je door de voordeur bent binnengestapt en het knapperende vuur in “den herd” ziet. De museumcollectie bevat een complete en levensechte huishouding met betrekking tot leven, wonen en werken op de schrale zandgrond in de Meierij van Den Bosch.

Deze abdij van de orde der Norbertijnen is de langst bestaande kloostergemeenschap van Nederland en kent vanaf 1134 een bewogen geschiedenis. Een twintigtal broeders houdt de Augustijnse spiritualiteit levend. In de abdij zijn gastenverblijven, cursussen, een boekhandel en sinds kort een bierproeverij met het enige Nederlandse Norbertijner bier. Dagelijks om 14.00u start vanuit het Proeflokaal de Bierrondleiding.

Oorspronkelijk bestaande uit twee watermolens, is de Kilsdonkse Molen, gelegen op zo’n 4 kilometer van Kasteel Heeswijk, al vanaf de 14e eeuw belangrijk geweest voor de waterhuishouding in het stroomdal van de rivier de Aa. Later pas ontstond de combinatie tussen de korenwatervluchtmolen en de watergedreven oliemolen, die het bouwwerk in Europa zo uniek in zijn soort maakt. Een ideale gelegenheid om je bezoek aan Kasteel Heeswijk met De Kilsdonkse Molen te combineren is middels een vaartocht over de Aa met fluistersloep “de Watervlucht”.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie was een verdedigingslinie. Als de vijand eraan kwam, konden stroken weiland tussen Muiden en de Biesbosch onder water gezet worden. Het land werd daardoor moeilijk begaanbaar voor de vijand. De linie deed dienst van 1815 tot ongeveer 1940. Tegenwoordig heeft de Nieuwe Hollandse Waterlinie een nieuwe functie. Het is nu een prachtig gebied, waarin je de geschiedenis volop kunt beleven. In 2019 hoopt de Nieuwe Hollandse Waterlinie op de werelderfgoedlijst te komen. Laat je verrassen!

Het verdedigingswerk Fort Altena is in 1847 gebouwd. Het maakte deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een verdedigingslinie lopend van de voormalige Zuiderzee bij Muiden tot de Biesbosch. Deze moest het rijke westen van Nederland beschermen tegen invallen van buitenlandse legers. Deze verdedigingsgordel is aangelegd in de 19de eeuw en staat op de nominatie van de UNESCO Werelderfgoedlijst. Fort Altena heeft echter nooit in actie hoeven komen, waardoor er ook nooit is gevochten. Fort Altena is nu in eigendom van het Brabants Landschap, die het verpacht.

Volksabdij O.L.V. Ter Duinen is opgericht in 1935. Ten tijde van de crisisjaren heeft kapelaan Flor van Putte de abdij opgericht om jeugdige werklozen in die tijd aan het werk te zetten. Inmiddels zijn de Abdij en het restaurant geheel gerenoveerd en gemoderniseerd, maar is de historie bewaard gebleven.

Natuurpoort de Roovertsche Leij is gelegen aan de rand van landgoed Gorp & Roovert. Het riviertje ‘De Roovertsche Leij’ stroomt hier door 1200 ha bossen, graslanden, vennen en landbouwgronden. Naast vier oude boerderijen zijn ook het ‘Kasteeltje’ en de ‘Paradijsbrug’ te bewonderen. Deze laatste is vernoemd naar Johannes Goropius Becanius (1519-1572) die veronderstelde dat hier het Aards Paradijs moet hebben gelegen.

Het gehucht Giersbergen is al 750 jaar oud. Eeuwenlang hebben de bewoners gevochten om het stuivende zand tegen te houden. In de directe omgeving van Giersbergen zijn nog steeds oude wegen, boerderijen en houtwallen te vinden die dateren uit de Middeleeuwen.

De abdij van La Trappe Trappist ligt in een prachtige landelijke omgeving die het waard is om te ontdekken. En hoe kan dat nou beter dan op de fiets. Laat je verrassen tijdens een van de fietsroutes, die ook langs deze Natuurpoort loopt.

De abdij die in 1656 als grenskapel werd gebouwd, is in de loop der jaren uitgebouwd tot een klooster. In 1844 werd de Sint-Benedictusabdij, oftewel Achelse Kluis, gekocht door de trappisten uit Westmalle. Tot op heden wordt in de abdij eigen gebrouwen Trappist geschonken, want het klooster is nog steeds in gebruik. Een dubbele rij eiken en beuken omzoomt de laan naar het klooster.

Het sluizencomplex Benedensas is gebouwd in 1824 om het achterliggende land te beschermen tegen hoog water uit het Volkerak en voor de scheepvaart om het hoogteverschil vanwege eb en vloed te overbruggen. Met het voltooien van de Philipsdam is het getijdenverschil verdwenen en wordt de sluis vooral nog gebruikt voor de pleziervaart.